نشریه فیزیولوژی محیطی گیاهی
پیاپی 36 (زمستان 1393)

گونه کرفس کوهی با نام علمی KelussiaodoratissimaMozaff، یکی از گونه های بومی ایران با کاربردهای مختلف خوراکی، دارویی و علوفه ای است. هدف اصلی این تحقیق بررسی شرایط رویشگاهی کرفس کوهی و تعیین عوامل اکولوژیک مرتبط با پراکنش آن رادر منطقه مورد مطالعه می باشد. برای بدست آوردن داده های اقلیمی و شکل زمین، نقشه برداری توپوگرافی منطقه تهیه و به محیط GIS (سیستم های اطلاعات جغرافیایی) وارد گردید. با استفاده از DEM (مدل رقومی ارتفاع) نقشه ارتفاع، شیب و جهت تهیه شد. به طور مشابه نقشه های تبخیر، دما و بارندگی منطقه تهیه گشت. به منظور جمع آوری داده های صحرایی اقدام به استقرار 6 ترانسکت تصادفی گردید و 220 پلات 2×2 در امتداد ترانسکت ها برداشت شد. سپس درصد پوشش تاجی و تعداد پایه کرفس کوهی به همراه درصد پوششو تعداد پایه سایر گونه های همراه در هر پلات برآورد و محل هر پلات توسط موقعیت نگار (GPS) ثبت شد. به دنبال آن نمونه خاک به طور تصادفی برای تعیین پارامترهای خاک شامل کربن آلی، عمق و بافت خاک برداشت گردید. طبق نتایج بدست آمده ارتباط بین درصد پوشش و تعداد پایه (تراکم) کرفس کوهی با شیب، جهت، ارتفاع، باندگی سالیانه و تبخیر به لحاظ آماری در سطح اطمینان 95 درصد معنی دار بود. نتایج نشان داد نقش ارتفاع در مقایسه با سایر عوامل محیطی بر روی تعداد پایه و درصد پوشش کرفس کوهی برجسته تر بود.

زعفران به عنوان یکی از مهمترین گیاهان دارویی و ادویه ای ایران بوده که دارای مزیت اقتصادی بالایی می باشد. زعفران با نام علمی Crocus sativus L. گیاهی چند ساله بوده که هر ساله تولید گل و اندام رویشی از بنه یا کورم می نماید. به منظور بررسی وجود مواد آللوپاتیک و ترشحات بنه های زعفران در مزارع مختلف این تحقیق با سه آزمایش خاک و بنه های زعفران در سال 1391 در مزرعه شخصی در شهرستان تربت حیدریه با سه تکرار اجرا شد. تیمارها شامل نمونه برداری از چهار مزرعه شاهد (عدم کشت زعفران) ، مزرعه زعفران یکساله، چهار ساله و هفت ساله با هدف اندازه گیری مواد آلی و معدنی بود که نمونه گیری از سطح خاک و محیط اطراف ریشه گیاه انجام شد. بخشی از اندازه گیری ها نیز مربوط به میزان ترکیبات فنلی در بنه حاصل از مزارع مورد مطالعه بود. نتایج نشان داد مزرعه چهار ساله زعفران بالاترین مقدار عناصر نیتروژن، فسفر و پتاسیم را نسبت به مزارع دیگر و شاهد داشته که اختلاف تیمارها از لحاظ آماری معنی دار بود. ترکیبات کروسین و فنل تام نیز با افزایش سن مزارع زعفران به طور معنی داری در خاک و بویژه در اطراف ریشه زعفران افزایش یافت که حاکی از ترشح این ترکیبات در خاک توسط ریشه های زعفران می باشد. مقایسه بنه حاصل از مزارع یک، چهار و هفت ساله زعفران از لحاظ ترکیبات آلی فنل تام، فلاونوئید، کروسین، پیکروکروسین و کارتامین نشان می دهد که ترکیبات مذکور در بنه های مزارع چهار ساله بطور معنی داری بیشتر از مزارع یک و هفت ساله می باشد.

امروزه بدلیل اثرات مضر کودهای شیمیایی، تمایل به استفاده از کودهای آلی مورد توجه قرار گرفته است. از این رو به منظور مقایسه تاثیر کودهای شیمیایی و آلی بر صفات کمی و کیفی گوجه فرنگی گلخانه ای، آزمایشی در قالب طرح کاملا تصادفی با 6 تیمار شامل شاهد (بدون کوددهی) ، 100 درصد کود شیمیایی (شامل200، 70 و 130 کیلوگرم در هکتار از عناصر ازت، فسفر و پتاسیم) ، کود دامی (25 تن در هکتار) ، ورمی کمپوست (6 تن در هکتار) ، 50 درصد کود دامی 50 درصد کود شیمیایی و 50 درصد کود شیمیایی 50 درصد ورمی کمپوست، در سال 1391 در شهر روانسر در استان کرمانشاه صورت گرفت. صفاتی همچون وزن تر، خشک و تعداد برگ، کلروفیل برگ، ارتفاع بوته، وزن میوه، تعداد میوه در بوته، عملکرد کل و عملکرد قابل فروش میوه، ویتامین C، مواد جامد محلول، قند کل، اسیدیته قابل تیتر اندازه گیری شدند. نتایج نشان داد که کمترین میزان صفات فوق در تیمار بدون کود بدست آمد. بیشترین مقادیر صفات فوق در تیمار ترکیبی حاوی 50 درصد کود شیمیایی و 50 درصد ورمی کمپوست حاصل شد. بطور کلی نتایج این تحقیق نشان داد که در کشت گوجه فرنگی گلخانه ای با به کار بردن ترکیبی از کودهای شیمیایی همراه با کودهای آلی، علاوه بر ایجاد عملکرد مطلوب کمی و بهبود خصوصیات کیفی، کاهش قابل ملاحظه ای در مصرف کودهای شیمیایی حاصل خواهد شد.

دو گیاه هالوفیت L. Frankenia hirsute وPall. Suaeda altissima که در منطقه صوفیکم آق قلا (گلستان) می رویند، گیاهانی می باشند که در زمین های شور و آب و هوای خشک به خوبی رشد می کنند. در این پژوهش دو گونه فوق در اردیبهشت ماه (فاز گلدهی) و شهریورماه (فاز خزان) جمع آوری و جهت بررسی ترکیبات پرولین، گلایسین بتائین، قند های محلول، فعالیت آنزیم های آنتی اکسیدانی (کاتالاز و پراکسیداز) در اندام هوایی و ریشه به آزمایشگاه منتقل شدند. نتایج این مطالعه نشان داد که بیشترین مقدار پرولین در اندام هوایی F. hirsuta (اردیبهشت) و کمترین مقدار پرولین در ریشه S. altissima (شهریور) بود. همچنین بیشترین محتوای گلایسین بتائین در ریشه S. altissima (شهریور) و کمترین مقدار آن در اندام هوایی F. hirsuta (اردیبهشت) مشاهده شد. در ارتباط با قندهای محلول نیز بیشترین میزان مربوط به در اندام هوایی F. hirsuta (اردیبهشت) و کمترین آن ریشه F. hirsuta (شهریور) بود. در ارتباط با آنزیم های آنتی اکسیدانی کاتالاز و پراکسیداز، نتایج نشان داد. فعالیت کاتالاز در اندام هوایی S. altissima (شهریور) از بیشترین مقدار و در اندام هوایی و ریشه S. altissima (اردیبهشت) از کمترین مقدار برخوردار بود. در ارتباط با فعالیت آنزیم پراکسیداز، نیز بیشترین فعالیت در اندام هوایی F. hirsuta (اردیبهشت) و کمترین در ریشه S. altissima (اردیبهشت) مشاهده شد.

به منظور بررسی تاثیر شوری خاک بر برخی از ارقام گیاه پنبه و مشخص نمودن ارقام متحمل در استان گلستان (در ایستگاه تحقیقات انبارالعلوم) طی دو سال 1 3 9 1 و 1 3 9 2 آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار انجام شد. دوازده ژنوتیپ مورد بررسی شامل: ساحل، گلستان، چکوروبا، سیلند، تابلادیلا، اوپال، 4 3 2 0 0 ، سپید، سوپراکرا،Q28 ، HAR و شیرپان 5 3 9 و شوری (NaCl) با هدایت الکتریکی 1 6 /5 دسی زیمنس بر متر بود که درآن صفاتی نظیر درصد جوانه زنی، ارتفاع بوته، سطح برگ، کلروفیل، عملکرد زودرسی، تعداد و وزن قوزه نیز اندازه گیری شد. نتایج دو ساله از تجزیه واریانس مرکب نشان داد اثر شوری بر درصد جوانه زنی، ارتفاع بوته، وزن غوزه، عملکرد، زودرسی، تعداد غوزه و کلروفیل معنی دار بود. بین ژنوتیپ های مورد مطالعه بیشترین عملکرد مربوط به رقم گلستان با 2 6 2 4 کیلوگرم در هکتار وش بود. این ژنوتیبپ با 3 5 درصد زودرسی بر ژنوتیپ های دیگر برتری داشت. ژنوتیپ Q 28 با 1 3 1 0 گیلو گرم در هکتار نیز کمترین عملکرد وش را داشت.

جهت بررسی تاثیر منابع آلی و کود زیستی فسفات بارور 2 بر برخی خصوصیات کیفی و غلظت عناصر میکرو گیاه شمعدانی پیچ (Pelargonium peltatum) آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کاملا تصادفی طی سال های 1390 تا 1392 به اجرا در آمد. عامل اول شامل کود زیستی (فسفات بارور 2) در 2 سطح (عدم کاربرد و کاربرد فسفات بارور 2) و بسترهای مختلف کاشت شامل 8 تیمار حاوی خاک باغچه، ماسه به همراه ترکیبات متنوع آلی به عنوان عامل دوم با 4 تکرار در مجموع با 256 گیاه بود. در این مطالعه وزن تر و خشک برگ ها، محتوی کلروفیل a و b، پروتئین برگ، عناصر روی، آهن و منگنز برگ بر اساس روش های استاندارد بررسی شد. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که بستر کاشت، فسفات بارور 2 و اثر متقابل دو عامل تاثیر معنی داری در سطح آماری 1 درصد بر ویژگی های ذکر شده داشتند. کاربرد فسفات بارور 2 به همراه بسترهای کاشت حاوی مواد آلی متنوع مانند بسترهای ماسه کمپوست ضایعات چای کوکوپیت خاک آب بندان و خاک باغچه ماسه کمپوست زباله شهری خاک آب بندان بیشترین تاثیر را، روی صفات گیاهداشت. خصوصیات اندازه گیری شده بستر کاشت ماسه کمپوست ضایعات چای کوکوپیت خاک آب بندان در سطحی مطلوب تر و متناسب با حدود استاندارد بستر کاشت این گیاه زینتی بود. گیاهان کاشته شده در این بستر کاشت در صفاتی مانند محتوی کلروفیل a و b، همچنین عناصر آهن و منگنز به ترتیب با میانگین 71/3 و 00/3 میلی گرم بر گرم وزن تر و 00/279 و 00/18 میلی گرم بر کیلوگرم وزن خشک دارای عملکرد قابل توجهی نسبت به سایر تیمارها بودند. بر این اساس استفاده از فسفا ت بارور 2 به همراه این بستر کاشت، به عنوان مکمل و حتی جایگزین برای کودهای شیمیایی در پرورش شمعدانی پیچ توصیه می شود.

این تحقیق به منظور بررسی تاثیر تراکم و تاریخ کاشت بر رشد و نمو، عملکرد، اجزای عملکرد، درصد روغن گلرنگ، رقم بی خار واریته IL–111 در تربت حیدریه انجام شد. آزمایش بصورت کرت های خرد شده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با4 تکرار انجام شد که در این آزمایش تاریخ کاشت به عنوان فاکتور اصلی (15 فروردین، 15 اردیبهشت، 15 خرداد) و تراکم بعنوان سطوح فاکتور فرعی (30، 40، 50 و60 بوته در مترمربع) درنظر گرفته شدند. نتایج تجزیه واریانس داده ها نشان داد که اثر تراکم و تاریخ کاشت بر عملکرد و اجزای عملکرد معنی دار بود و تاخیر در تاریخ کاشت باعث کاهش عملکرد شد. بیشترین عملکرد از تاریخ کشت اول بدست آمد که نسبت به کاشت های دوم و سوم بیشتر شد که این تاثیر تاریخ کاشت بر روی عملکرد عمدتا از طریق تاثیر بر روی تعداد طبق در مترمربع و تعداد دانه در طبق اعمال شده است. تاریخ کاشت زودتر باعث افزایش تعداد طبق در واحد سطح و تعداد دانه در طبق شد و افزایش تراکم به علت افزایش تعداد طبق، باعث افزایش عملکرد شد. همچنین درصد روغن و درصد پوست تحت تاثیر تاریخ و تراکم کاشت قرار گرفت، به طوری که کمترین درصد پوست و بیشترین درصد روغن به ترتیب در تاریخ کشت اول و تراکم 30 بوته در مترمربع بدست آمد.

هدف پژوهش مطالعه بقاء، رشد و خوگیری جلبک سبز آبی Nostoc sp. FS77 جمع آوری شده از استان گلستان بصورت تلقیح ریز جلبک در شرایط طبیعی خارج آزمایشگاه بود. پس از جداسازی و تلخیص، نمونه در محیط کشت مایع BG0-11 تحت شدت نور 2 میکرومول کوانتا برمترمربع در ثانیه، دمای 28 درجه سانتی گراد و روشنایی سفید مداوم و عدم تلقیح دی اکسید کربن قرار گرفت. سپس نمونه به 9 ظرف پلی اتیلن با ابعاد 30×20 سانتی متر در ردیفی از گودال های حفر شده درزمین منتقل گردید. تلقیح یک لیتر در هر ظرف محیط کشت با مقدار مساوی سوسپانسیون جلبکی انجام شد. پاسخ های اکوفیزیولوژیک و فیزیولوژیک براساس روش های رایج جلبک شناسی حاکی از رفتارهای متفاوت نمونه در محیط طبیعی بود. بررسی منحنی رشد نشان داد که نمونه در نخستین روزهای پس از تلقیح فاقد فاز منفی رشد و تاخیری است. این مسئله در مورد فعالیت های فیزیولوژیک نمونه نیز صدق می کند. سیستم فتوسنتزی شامل رنگیزه های فیکوبیلی پروتئینی از جمله آلوفیکوسیانین، فیکوسیانین، فیکواریترین و رنگیزه های کلروفیلی در طی دو هفته دارای افزایش معنی دار بود. میزان برون ریزش آمونیوم با پیشرفت زمان و افزایش زیست توده شدت یافت. نتایج حاصل در تطابق با دیگر رفتارهای این سیانوباکتری در محیط طبیعی ، نشان داد که نمونه حاضر کاندید مناسبی برای اهداف آینده بیوتکنولوژی کشاورزی ازجمله کود زیستی ، اصلاحگر خاک و اکوسیستم می باشد.